AGREGA NEDİR?

Kum ve çakıl(veya kırma taş) karışımı olarak tanımlanmaktadır. Genellikle büyüklüğü 1-4mm arasında olan agrega kum 8-31mm arasında olan agrega çakıl 32,5-64mm arasında olan agrega ise bazalt olarak adlandırılır ve belirtilen ölçüler aralığında malzemenin tümünün bir arada harmanlanması ile oluşur. Agrega dolgu malzemesi veya yapay taş beton oluşturmak amacıyla diğer malzemeler ile birlikte belirli ölçülerde kullanılan bir elemandır. Doğal agrega kum ocaklarında dere yataklarından ya da deniz kıyısından elde edilir. Yapay agrega ise taşların bu iş için üretilmiş araçlar(konkasör) ile kırılmasıyla mekanik olarak üretilir. İnşaat mühendisliğinde beton harcından yol kaplamasına(tüenan agrega) kadar çok geniş bir kullanım alanı vardır.

I -Agregalardan numune alma II -Fiziksel özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler III -Mekanik özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler IV -Agrega içinde, betona zarar veren (zararlı) maddelerin belirlenmesi için yapılan deneyler Agregalardan numune alma Agreganın fiziksel özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler Agreganın rutubet durumu Fırın kurusu Hava kurusu Yüzey kuru Islak Birim ağırlık Birim ağırlık; yığın halindeki agreganın taneleri arasındaki boşluklar da dahil birim hacmin ağırlığıdır. Ä = Pa / V Pa : Agreganın ağırlığı V : Ölçü kabının hacmi Özgül ağırlık Özgül ağırlık; agrega tanelerinin işgal ettiğimutlak birim hacim ağırlığıdır. äa= W1 / (W1+W2-W3) W1 : Numunenin ağırlığı W2 : Su ile dolu ölçü kabının ağırlığı W3 : İçine numune konmuş, su dolu kabın ağır Kompasite Agreganın kompasitesi (k) k = Ä / ä ä : Agreganın özgül ağırlığı Ä : Agreganın birim ağırlığı Boşluk; Birim ağırlık daima özgül ağırlıktan küçük olduğuna göre kompasite 1’den küçük değer alacaktır. Bu durumda, yığın halindeki agreganın birim hacimdeki boşluk kompasiteyi 1’e amamlayan değer olacaktır. p (boşluk) = 1 – k Granülometri (Tane dağılımı) Bir agregada belirli boyutlardaki tanelerin dağılımını gösteren eğriye“granülometri eğrisi” denilir. Bu eğrinin belirlenmesi için elek analizi deneyi yapılır. Beton üretiminde kullanılacak karışım agregasının granülometrisi “ideal granülometri eğrileri” ile uyuşmalı veya “ideal bölge” içinde kalmalıdır. Granülometri eğrileri (TS 706) Referans granülometri eğrisi (Dmax=31,5mm) Granülometri eğrileri (TS 706) Referans granülometri eğrisi (Dmax=16mm) Granülometri Beton karışım agregasının ideal bölge içinde kalmasının istenmesinin en önemli nedenlerinden biri kompasitenin yüksek olmasıdır. Dolayısı ile kompasitesi yükselen betonun dayanımı da büyük değer alacaktır. Diğer taraftan kompasitesi yüksek agreganın kullanılması ile tanelerin arasını doldurmak için daha az çimento gerekecektir, böylece daha ekonomik beton üretilmiş olacaktır. Granülometri Bir agreganın granülometri eğrisi aşağıdaki özellikleri gösterir: Granülometri eğrisi artan bir eğridir, sınır durumda ancak yatay doğru parçaları olabilir. Eğrinin %100 çizgisine yakın olması, karışımın ince olduğunu, %0 çizgisine yakın olması agreganın iri olduğunu gösterir. Eğri tüm elek bölgesinde mevcuttur, eğrinin %100 veya %0 çizgisi ile çakışması, o bölgede bulunmadığı anlamına gelmez. Birbirini izleyen iki elek numarasına karşı gelen % ordinatları farkı, agrega yığınında o iki elek arasında kalan malzeme % sini verir. Eğer eğride yatay bir çizgi varsa, bu yatay çizgiye karşı gelen elekler arasında tane boyu tane yok demektir. Bu tür granülometriye sahip olan agregalara “kesikli” granülometrili agregalar denir. 10 .İncelik modülü İncelik modülü, bir agreganın granülomerik bileşimi hakkında bilgi veren tek bir sayıdır. İncelik modülü, her bir eleğe karşı gelen % ordinatların, 100’den farklarının toplanması ve bu toplamın 100’e bölünmesi ile elde edilir. Agrega taneleri küçüldükçe incelik modülü azalır, taneler irileştikçe incelik modülü büyür. Aynı incelik modülüne sahip agregaların granülometri eğrileri farklı olabilir. III. Agreganın mekanik özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler Tane dayanımı Agreganın tane dayanımı, alındığı kayacın cinsi ve mevcut durumunun petrografik yönden incelenmesi ile yaklaşık olarak değerlendirilebilir. TS 706’ya göre taşın suya doygun haldeki küp basınç dayanımı veya çapı yüksekliğine eşit silindir basınç dayanımı en az 1000 kgf/cm2 (98N/mm) ise mekanik özellik ile ilgili başka incelemeye gerek yoktur. Tane dayanımı Basınç dayanımının 1000 kgf/cm2 den küçük olması halinde ve kuşkulu durumlarda agregalarda aşağıda açıklanan aşınmaya dayanıklılık deney sonuçlarına bakılır. Eğer iri agrega olarak çakıl kullanılıyor ise aşınmaya dayanıklılık deneyleri uygulanarak karar verilir. Aşınma dayanımı (TS 699)(Los Angeles deneyi) Bu deneyde kullanılan cihaz iki tarafı kapalı, ekseni etrafında dönebilen, iç çapı 710 mm, boyu 508 mm olan bir çelik silindirden oluşmaktadır. Silindir içinde belirli ağırlıkta ve sayıda çelik ilyeler mevcuttur. Alet 100 ve 500 devir sonunda silindirden çıkarılan numune 1,6 mm lik kare gözlü elekten elenerek, alta geçen miktarın %’si hesaplanır. Bu değer deney sonrasındaki kayıp yüzdesini ifade eder. TS 706, 100 dönme sonunda ağırlıkça %10, 500 dönme sonunda %50’den az kayıp varsa agreganın yeterli dayanıma sahip olduğu kabul edilmektedir. Agregalarda dona dayanıklılık (TS 3655) Soğuk iklimlerde üretilen betonun donma etkisi ile yüzeyinin soyulmaması ve bir bütün olarak betonun parçalanmaması istenir. Betonun dona dayanıklılığında agrega önemli rol oynar. Bu nedenle donma etkisinde kalacak betonlarda kullanılacak agreganın da dona dayanıklı olması istenir. TS 706, iri agrega olarak kırmataş kullanıldığında, taşın su emme oranının ağırlıkça %0,5’den büyük olmaması veya TS 699’a göre elde edildiği kayacın suya doygun haldeki küp basınç dayanımı en az 1500 kgf/cm2 olması halinde, agreganın dona dayanıklı olduğunu kabul etmektedir. Agregalarda dona dayanıklılık (TS 3655) TS 3655’de üç farklı dona dayanıklılık deney yöntemi bulunmaktadır; Dona dayanıklılığın şiddetli don etkisi altında belirlenmesi (suda donma) Dona dayanıklılığın orta şiddetteki don etkisi altında belirlenmesi (havada donma) Dona dayanıklılığın kimyasal yöntemle belirlenmesi (Sodyum Sülfat ve Magnezyum Sülfat Deneyi) IV. Agreganın içinde, betona zarar veren maddelerin belirlenmesi için yapılan deneyler (zararlı maddeler) İnce maddeler (Yıkanabilir maddeler) Organik maddeler Hafif maddeler Alkali-agrega reaksiyonuna sebep olan maddeler Kaynaklar TS 706,TS 707,TS 3526 ,TS 3527 ,TS 3528 ,TS 3529 ,TS 3530 ,TS 3655

Doküman No: TS 706 EN 12620 Kabul Tarihi: 2.4.2003 İhtisas Kurulu: Maden Hazırlık Grubu Döküman Tipi: ST Yürürlük Durumu: U (Yürürlükteki Standard/Standard) Standardın Adı(Türkçe): Beton Agregaları Standardın Adı(İngilizce): Aggregates for concrete Türü : Özellik Türkçe Kapsam: Bu standard, beton yapımında kullanılmak amacıyla, doğal, imal edilmiş veya geri kazanılmış malzemelerin ve bu malzemelerin oluşturduğu karışımların işlenmesi suretiyle elde edilen agregaların ve taşunlarının özelliklerini kapsar. İngilizce Kapsam: This standard specifies the properties of aggregates and filler aggregates obtained by processing natural, manufactured or recycled materials and mixtures of these aggregates for use in concrete Yerini Aldığı: TS 706:1980:; Yararlanılan Kaynak: EN 12620:2002 Uluslararası Karşılıklar: EN 12620 – -;BSI EN 12620 – -; Tercüme Edildiği Standart: EN 12620; Ics: 91.100.30-Beton ve Beton Ürünleri; 91.100.15-Mineral Malzeme ve Ürünler; Atıf Yapılan Standardlar: TS EN 196-21; TS 10088 EN 932-3; TS EN 932-5; TS 3530 EN 933-1; TS 3814 EN 933-4; TS EN 933-7; TS EN 933-8; TS EN 933-9; TS EN 933-10; TS EN 1097-1;TS EN 1097-2; TS EN 1097-3; TS EN 1097-6; TS EN 1097-8; TS EN 1097-9; TS EN 1367-1; TS EN 1367-2; TS EN 1367-4; TS EN 1744-1; TS 1225 ISO 565

Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/EEC)Yapı Malzemeleri Yönetmeliği kapsamında aşağıda yer alan uyumlaştırılmış standartların CE işareti uygunluk değerlendirme işlemleri. Ürün(ler)/ Kullanım Amacı Şartnameler Uygunluk Teyit Sistemi Agregalar- Beton, harç ve enjeksiyon için agregalar ve dolgu malzemeleri (Yapılar, yollar ve diğer altyapı işlerinde) – Bağlı olmayan ve hidrolik bağlı olan karışımlar için (Yol ve diğer altyapı işlerinde) – Bitümlü karışımlar, yüzeye uygulamaları (Yol ve diğer altyapı işlerinde) TS 706 EN 12620 TS 1114 EN 13055-1 TS 2717 EN 13139TS EN 13242 TS EN 13043 TS EN 13055-2 Sistem 2+ Demiryolu balastı (Demiryolu işlerinde) TS 7043 EN 13450 Sistem 2+ Zırh Taşı (koruma tabakası taşları)Su yapıları ve diğer altyapı çalışmalarında TS EN 13383-1 Sistem 2+ Genel Çimentolar-Portland Çimento -Portland Kompoze Çimentolar: Portland-curuflu çimento, Portland-silis dumanlı çimento, Portland-puzolanlı çimento, Portland-uçucu küllü çimento, Portland-pişmiş sisli çimento, Portland-kalkerli çimento, Portland kompoze çimento -Yüksek fırın cüruflu çimento -Puzolanik Çimento -Kompoze çimentolar TS EN 197-1 Sistem 1+ Yapı kireçleri, kapsamı:-Kalsiyum kireçler -Dolomit kireçler -Su bazlı kireçler TS EN 459-1 Sistem 2 Duvarcılık birimleri – Kategori I (Duvarda, kolonlarda ve bölücü elemanlarda)Tuğlalar, Kalksiyum-slikat birimler, Bimsden mamul elemanlar, Gazbeton Bloklar, Beton Bloklar, Doğal taş bloklar TS EN 771-1TS 808 EN 771-2 TS EN 771-3 TS EN 771-4 TS EN 771-5 TS EN 771-6 Sistem 2+ Beton Katkı maddeleri(Beton, harç ve çimento şerbeti için) TS EN 934-2 TS EN 934-3 TS EN 934-4TS EN 934-5 Sistem 2+ Bitümlü karışımlar(Yol yapımı ve yüzey uygulamaları için) Asfalt Betonu ( Aşınma,Binder ve Temel tabakaları) , Çok İnce Asfalt Betonu, Yumuşak Asfalt, Sıcak Sıkıştırılan Asfalt, Taş Mastik Asfalt, Mastik Asfalt, Poroz Asfalt Geri Kazanım Asfalt TS EN 13108-1TS EN 13108-2 TS EN 13108-3 TS EN 13108-4 TS EN 13108-5 TS EN 13108-6 TS EN 13108-7 Sistem 2+ Bitümlü bağlayıcılarKaplama Sınıfı bitümler, Katyonik bitümlü emülsiyonlar, Katbek&inceşltilmiş bitümler (Yolların yapımı ve yüzey uygulamaları için) TS 1081 EN 12591 TS EN 13808 TS EN 15322 Sistem 2+ Bitümlü MembranlarÇatılarda su yalıtımı amaçlı olanlar Rutubet Yalıtım amaçlı (Bodrumlar dahil) TS EN 13707TS EN 13969 Sistem 2+ PVC MembranlarÇatılarda su yalıtımı amaçlı olanlar Rutubet Yalıtım amaçlı (Bodrumlar dahil) TS EN 13956TS EN 13967 Sistem 2+ Beton yapı elemanları için yüzey koruma sistemleriTamir Harçları, Yüzey sertleştirciler Beton takviye malzemeleri (Yapılarda ve altyapı işlerindeki diğer kullanımlar için) TS EN 1504-2TS EN 1504-3 TS EN 1504-4 TS EN 1504-5 TS EN 1504-6 TS EN 1504-7 Sistem 2+ Fabrika yapımı duvar işlerinde kullanılan harçlar (Duvarda, kolonlarda ve bölücü elemanlarda) TS EN 998-2 Sistem 2+ Prefabrik bacalar (kat yüksekliğinde elemanlar),Alev bacası hatları (elemanlar veya bloklar), Tek duvarlı baca blokları, Kendi başına duran baca kitleri ve birleşik bacalar (Bacalar için) TS EN 1856-1 TS EN 1856-2 TS EN 1857 TS EN 1858TS EN 12446 TS EN 13063-1 TS EN 13063-2 TS EN 13063-3 TS EN 13069 TS EN 13084-5 TS EN 13084-7 TS EN 14471 TS EN 1457 TS EN 14989-1 TS EN 14989-2 TS EN 1806 Sistem 2+ Masif ahşap taşıyıcı malzemeler : ElemanlarKöprü elemanları, makas elemanları, demiryolu traversleri (tabanlıklar), döşeme elemanları, duvar elemanları, Çatı elemanları ( kirişler, kemerler, mertekler, dikmeler, direkler, kazıklar gibi) (Köprüler, demiryolları ve yapılar için) TS EN 14081-1 TS EN 14250 Sistem 2+ Yontulup düzeltilmemiş, kaplama, cilalı veya kaplanmış ahşap esaslı paneller(İç ve dış uygulamalardaki Yapısal elemanlar için) TS EN 13986 Sistem 2+ Yapısal metalik kesitler/ profillerSıcak haddelenmiş, soğuk şekillendirilmiş veya başka şekilde üretilmiş çeşitli şekillerdeki kesitler /profiller (T, L, H, U, Z, I, kanallar, köşebent, oluk, boru) ,yassı ürünler (tabaka, levha, şerit) çeşitli metal malzemelerden yapılmış, korozyona karşı astarlanarak (kaplanarak) korunmuş yada korunmamış dökme, dövme ve çubuk demirler. (Metal yapılarda veya metal ve beton karma yapılarda kullanılmak üzere) TS EN 10025-1 TS EN 10210-1 TS EN 10219-1 TS EN 15088 Sistem 2+ Kaynak malzemeleri (Yapısal metal yapı işlerinde kullanmak için) TS EN 13479 Sistem 2+ Yapısal Metal Bağlantı ElemanlarıMetal perçinler, cıvatalar (somunlar ve pullar) ve H. R. Cıvataları (yüksek mukavemetli ön-gerilmeli cıvatalar), başlı çiviler, vidalar, demiryolu sürgüleri (Yapısal metal işlerde kullanmak için) TS EN 14399-1 Sistem 2+ Prefabrik Yapı ElemanlarıPrekast normal/hafif/otoklav havalı beton malzemeleri – Yapısal Kullanım amaçlı (Boru ve tanklar hariç) TS EN 1168TS EN 12737 TS EN 12794 TS EN 12843 TS EN 13224 TS EN 13225 TS EN 13693 TS EN 13747 TS EN 13978-1 TS EN 14991 TS EN 14992 TS EN 15037-1 TS EN 15050 TS EN 1520 TS EN 15258